Doğu Karadeniz Dağları

40°46'K 40° 32'D

Geniş ve iğne yapraklı ormanlar yüksek arazi mera alpin sarp kayalık ve göl bitki toplulukları FF 3014

Deniz seviyesi-3932 m

1.545.631 ha

Toplam endemik takson bilinmiyor

Ülke çapında nadir takson: 296 (79 endemik)

Önemli Kuş Alanı (ÖKA No. 60)

Bitkisel Çeşitlilik Merkezi (SWA No. 19)

Alanın içerdiği ÖBA kriterleri

Al: 2 Küresel Ölçekte Tehlike Altındaki Tür 
A2: 80 Avrupa Ölçeğinde Tehlike Altındaki Tür (4 Bern Sözleşmesi Ek Liste I türü dahil) 
B: Zengin Tür Çeşitliliği İçeren Genel Habitatlar-23 36 37 41 42 43 44 45 52 61 62 
C2: Tehlike Altındaki Doğal Habitatlar - 22.351 41.1E3 41.47 41.H24 42.1731 42.1732 42.28 42.5F1542.5F16 44.115 44.28 45.521 52

Doğu Karadeniz Dağları Önemli Bitki Alanı (ÖBA) Kuzeydoğu Anadolu'da Karadeniz'e paralel olarak yaklaşık 250 km uzanan ve Gürcistan'daki Kafkas Dağları ile birleşen çok büyük bir dağ silsilesidir. Büyük ölçüde bazik volkanik kayalardan oluşan bu dağ silsilesinin yüksek kesimlerinde granitler yaygındır. Doğu Karadeniz Dağlan Türkiye'nin en yüksek dördüncü zirvesi olan Kaçkar Dağları (3932 m) da dahil olmak üzere 3000 m'nin üzerinde pek çok zirve içerir.

Dağ silsilesinin genelinde yıllık yağış miktarı oldukça yüksek olup 2500 mm'ye kadar çıkar. Aynca deniz seviyesinden zirve bölümüne kadar ılıktan çok soğuğa değişen sıcaklık farktan görülür. Alandaki yağış yükseklik ve sıcaklık farktan florada da büyük bir çeşitliliğin meydana gelmesine neden olmuştur. Bitki örtüsünde çok geniş adi gürgen (Carpinus betulus) kestane (Castanea sativa) doğu kayını (Fagus orientalis) ve doğu ladini (Picea orientalis) ormanları çok büyük çeşitlilik içeren geniş yapraklı ve Rhododendron ağırlıklı çalı toplulukları alpin mera ve çayırlıklar ve çok yüksek zirvelerde alpin göl taşlık yamaç ve sarp kayalık bitki topluluktan bulunur.

Alanın olağanüstü florası 79'u Türkiye'ye endemik olmak üzere ülke çapında nadir yaklaşık 300 taksona ev sahipliği yapar. Aynı zamanda florası içerdiği bitkilerle fitocoğrafya açısından da son derece önemlidir: Bunlar arasında Epigaea gaultherioides Rhamphkarpa medwediewii ve Rhodothamnus sessilifolius gibi tersiyer relik türler genel yayılış alanlarının çok uzaklarında çeşitli dağ ve turbalık türlerinin kopuk popülasyonlan ve bazı Uzak Doğu ve Afrika taksonlan sayılabilir.

Toplam büyüklüğü yaklaşık 73.000 ha'ı bulan ÖBA sınırlan içindeki üç Milli Park'a ve çeşitli koruma statülerine sahip alanlara karşın ÖBA'nın büyük bir bölümü resmi olarak koruma altında değildir. Alan halen lokal tahribatlara sebep olan baraj yapımı dar kıyı kesiminde aşın yapılaşma hatalı ormancılık uygulamaları maden işletmeciliği turba çıkarımı ve Türkiye'ye yabana arsız bitki türlerinin yayılması gibi çok çeşitli tehditlerle karşı karşıyadır.

İki büyük nehirle sınırlanan bu büyük dağ silsilesi olağanüstü doğal peyzajı 4000 m'ye yaklaşan zirveleri ve son derece zengin bitki örtüsüyle yerli ve yabana botanikçilerin ilgisini oldukça çeker. Doğu Karadeniz Dağlan yabana botanikçiler tarafından genellikle "Pontic Alps" ya da "Little Caucasus" olarak adlandırılır. Bunun nedeni ilkçağ Helen yazarlarının Anadolu'nun Doğu Karadeniz Bölümü'nü İç Anadolu'daki "Kappadokia" kültürü ve dilinin bu yöreye de yayılmasına bağlı olarak "Pontos (Karadeniz) Kappadokia"sı şeklinde anmalarıdır.

Alanın Tanıtımı

Doğu Karadeniz Dağları deniz seviyesinden dik olarak maksimum 3932 m'ye (Kaçkar Dağı) kadar yükselir. ÖBA dağ silsilesi çeşitli küçük dağlar ve Doğu Karadeniz Dağları ÖBA'sı Kuzeydoğu Anadolu'da Karadeniz kıyılarına paralel olarak yaklaşık 250 km uzanan çok büyük bir dağ silsilesidir. Doğu Karadeniz Dağları batıdaki Giresun Dağları'ndan (OBA No. 33) Harşit Çayı doğudaki Karçal Dağları'ndan yüksekliği 3000 m'yi aşan çok sayıda zirveden oluşur. Batıdan doğuya doğru Doğu Karadeniz Dağları içinde yer alan en önemli dağlar arasında Zigana Dağları (3082 m) Soğanlı Dağları (3376 m) Tatos Dağları (3711 m) Kaçkar Dağı (3932 m) Altıparmak Dağları (3562 m) ve Savval Tepe (3348 m) sayılabilir.

Dağ silsilesinin pek çok zirvesinde granit ve volkanik kayalar hakimdir. Buna ek olarak alanın zengin jeolojik yapısında açığa çıkmış siyenit granodiyorit obsidiyen ve serpantin kayalar da yer alır. Tekne (buzul) vadilerinin başındaki çok sayıda küçük alpin göl alanın geçmişte uzun bir buzullaşma dönemi geçirdiğini gösterir. Aynı şekilde Kaçkar Dağı'nın en yüksek zirvelerinde halen bir dizi küçük buzula da rastlanır.

Dağ silsilesinin denize bakan yamaçlarında yıllık yağış (1000-2500 mm arasında değişir) ve sis oldukça yüksektir. Orman kuşağı içinde en yüksek yıllık yağış miktarı dağ silsilesinin doğusunda Hopa çevresinde görülür. Alandaki yükseklik farklılıklarına bağlı olarak sıcaklıklar da büyük bir değişkenlik gösterir. Alçak kesimlerde kışları ortalama 4°C ve yazları 23°C arasında ılıman bir iklim hüküm sürer. Avrupa'nın Atlas Okyanusu bölgesine çok benzeyen bu iklimin etkisiyle alanda ılıman iklim kuşağı yağmur ormanları karakterinde gür ormanlar gelişmiştir. Daha yüksek kesimlerde ise sıcaklığı kışlan ortalama -16°C'ye kadar düşen ve yazlan ortalama 12°C olarak seyreden çok daha sert bir iklim hakimdir. Deniz seviyesinden 2000 m yüksekliğe kadar dağ silsilesini boydan boya kaplayan yoğun orman kuşağında klimaks bitki toplulukları oluşmuştur. Bu orman kuşağının üstleri çeşitli subalpin çalı bitki toplulukları ve en üstteki açık zirve yamaçları ise tamamen alpin mera topluluklarıyla kaplıdır.

Her ne kadar orman kuşağında alçak kesimlerde doğal bitki örtüsünün yerini çay ve fındık bahçeleri almışsa da daha dik ve yüksek yamaçlar çoğunlukla iyi durumdaki Doğal Yaşlı Orman habitatlarıyla kaplıdır. Doğu Karadeniz Dağları silsilesinde Doğal Yaşlı Orman bitki örtüsü tiplerini tam olarak tanımlayabilmek olası değildir. Bununla birlikte aşağıdaki tanımlamalar ÖBA içinde değişik yükseltilerdeki Doğal Yaşlı Orman tiplerinin çeşitliliği hakkında bir fikir verebilir:

Doğal Yaşlı Orman kuşağının en alt kesiminde kestane-meşe (Castanea-duercus) ormanı görülür. Burada kestane (Castanea sativa) ve sapsız meşe (duercus petraea ssp. iberica) topluluklarının yanı sıra adi gürgen (Carpinus betulus) ve doğu kayını (Fagus orientalis) da yer alır. Bu kuşağın deniz seviyesinden 300 m'ye kadar olan en alt bölümünde bir dereceye kadar sıcak seven Arbutus andrachne Cistus salviifolius Erica arborea ve Laurus nobüis gibi psödomaki türleri yer alır. Silisli zemin üzerinde deniz seviyesinden 800-900 m yüksekliğe kadar çıkan bu orman tipi 300-900 m arasında daha ılıman bir karakter alır ve bu bölümde kestane (Castanea sativa) baskındır. Buradaki diğer karakteristik türler arasında; Hypericum xylosteifolium iris lazica Omphalodes cappadodca Oplismenus undulatifolius Primula vulgaris ssp.

sibthorpii Ruscus colchicus ve R.hypoglossum sayılabilir. Bu kuşakta deniz seviyesinde lokalize olmuş sarıçam (Pinus sylvestris) topluluklan da ayn bir önem taşır. Bunlardan Artvin Hopa ilçesi Çamburnu'nda yer alan sarıçam toplulukları Tabiatı Koruma Alanı olarak koruma altına alınmıştır. Nemli topraklar üzerinde gelişmiş bu toplulukların diğer karakteristik bitkileri arasında; Berberis integerrima Carex sylvatica ssp. latifrons Epimedium pinnatum ssp. colchicum Hyalopoa pontica ve Lycopodium complanatum ssp. chamaecy-parissus yer alır.

Meşe-kestane ormanlannın üstünde doğu kayınının (Fagus orientalis) ağırlıkta olduğu geniş ormanlar 1700 m yüksekliğe kadar çıkar (bazı yerlerde deniz seviyesine kadar indiği de görülür). Daha yüksek kesimlerde el değmemiş topluluklar oluşturan bu ormanlarda boyları 40 - 62 m arasında değişen çok sayıda anıt kayın ladin ve göknar ağaçları yer alır. 1200 m'ye kadar çıkan daha ılıman ormanlar Daphne pontica Ilex colchica Rhododendron luteum (yaprağını döker) R. ponticum Ruscus hypoglossum Vacdnium arctostaphylos ve tırmanıcı odunsu bitkilerin (Hedera colchica ve Smilax exceba) baskın olduğu genellikle sık geniş yapraklı herdem yeşil çalı topluluklarından oluşur. Bu çalı topluluklarının altında Aristolochia pontica ve Primula megaseifalia gibi lokalize olmuş bitki türleri içeren bir flora gelişmiştir. 1200-1700 m arasında yer alan doğu kayını ormanlan yılın 2-4 ayında karla örtülüdür. Bu ormanlar daha serin bir iklimin hakim olduğu dağ karakterine sahiptir. Doğu kayını ormanları geniş yapraklı herdem yeşil çalılardan yoksun saf ve çok iyi gelişmiş topluluklar oluşturur. Bu ormanların alt florası ise Cardamine impatiens var. pectinata Cyclamen coum Lathyrus aureus Luzula pilosa Paris incompleta Veronica filiformis V. magna V. peduncularis ve Vida cracca gibi kısa boylu otsu bitkilerle karakterize edilir.

Doğu ladini (Picea orientalis) 900 m'ye kadar doğu kayını (Fagus orientalis) toplulukları arasında lokal ancak bol miktarda yer alır ve karışık kayın-ladin orman tipini oluşturur. Doğu ladini 1500 m'nin üstünde geniş ve saf meşcereler oluşturur. Bu ormanlar boyları 20-25 m arasında değişen bireyler ve Arenana rotundifolia Cydamen parviflorum (Kuzeydoğu Anadolu'ya endemik) Euphorbia oblongifolia Paris incompleta ve Ranunculus buhsei'e karakterize edilen dağınık bir orman altı florası içerir. Bu ormanlarda Coralloırhiza triflda Goodyera repens Listera cor-data Pyrola media ve P.rotundifolia gibi kuzey (bo-real) iğne yapraklı orman türleri de bulunur. Kayın-ladin ormanlarının doğu bölümünde ve dağ silsilesinin vadi yamaçlarındaki nemli anklavlarda Doğu Karadeniz göknarı (Abies nordmanniana ssp. nord-manniana) çok daha lokal orman toplulukları oluşturur.

Doğu Karadeniz Dağları'nın Anadolu'nun iç kesimlerine bakan yamaçlannda yılın birkaç ayını kurak geçiren daha az nemli bir iklim görülür. Karadeniz orman kuşağının yer aldığı bu kesimlerde zemin durumuna ve lokal iklim koşullanna bağlı olarak değişen oranlarda Öksin ve İran-Turan flora elemanlarının bir kanşımı yer alır.

Dağ silsilesinde vadi yamaçlarını kaplayan orman kuşağı tipik bir şekilde yılda en fazla 1500-2000 mm yağış alır ve yılın 4-6 ayı kar altında kalır. Doğu Karadeniz Dağları'nın batı ucunda asidik habitatları seven sarıçam (P.sylvestris) ormanları bulunur. Bu ormanların alt florasında daha nemli ortamlarda Euphorbia djimüensis Vida freyniana ve Ranunculus brachylobus yer alırken daha agk ve ılık yamaçlar üzerindeyse Daphne glomerata Geum coccineum Helictotrichon planiculme Luzula campestris Rhododendron luteum ve Vaccinium myrtillus yetişir.


Yazdır   e-Posta

You have no rights to post comments